(Nguồn: dailynewsegypt.com)Trong bối cảnh gia tăng cấp bách về các hành động chống biến đối khí hậu, Hội nghị Thượng đỉnh về Biến đổi khí hậu năm 2022 (COP27) được tổ chức tại Ai Cập sẽ đưa tất cả các khía cạnh của hành động khí hậu trở thành tâm điểm chú ý của thế giới, nhưng theo đánh giá của chuyên gia Karim Elgendy thuộc Viện Nghiên cứu Hoàng gia Anh Chatham House, nước chủ nhà Ai Cập sẽ đóng một vai trò đặc biệt.
Khi Hội nghị COP26 kết thúc ở Glasgow (tháng 11/2021), các quan chức Ai Cập đã công bố các ưu tiên của nước này đối với Hội nghị COP27, nhấn mạnh tài chính khí hậu và thích ứng với khí hậu - một cách tiếp cận mới so với các Hội nghị COP trước chủ yếu tập trung vào giảm nhẹ, giảm phát thải để hạn chế thiệt hại do biến đổi khí hậu.
Tiếp theo, nước Chủ tịch Hội nghị COP27 vạch ra tầm nhìn của mình tại Tuần lễ khí hậu MENA 2022 (khu vực Trung Đông-Châu Phi) nhằm đạt được tiến bộ thực chất và bình đẳng trên tất cả các khía cạnh của cuộc đàm phán, và Ai Cập nhấn mạnh ý định tập trung vào việc thực hiện các mục tiêu cắt giảm carbon hiện tại, thay vì thúc đẩy cắt giảm carbon hơn nữa.
Ai Cập lập luận rằng họ đăng cai COP27 thay mặt cho các quốc gia châu Phi và rằng trong khi thúc đẩy lợi ích của thế giới đang phát triển, Ai Cập sẽ là một trọng tài công bằng. Tuy nhiên, việc xem xét các ưu tiên của thế giới đang phát triển, từ quan điểm của chính phủ Ai Cập cũng rất hữu ích.
Các động lực trong chương trình nghị sự
Ai Cập từ lâu đã ưu tiên tài chính và thích ứng với khí hậu vì nước này vẫn cần hỗ trợ kỹ thuật và tài chính để thích ứng, đặc biệt là trong nông nghiệp và du lịch.
Nước này có kế hoạch mở rộng khả năng tiếp cận nguồn vốn và đầu tư về khí hậu, một lĩnh vực mà Ai Cập đã tương đối thành công vì nước này hiện nhận được 27% tất cả các nguồn tài chính đa phương về khí hậu trong khu vực MENA và đã phát hành trái phiếu xanh nhà nước đầu tiên của khu vực.
Với nợ công hiện là 94% GDP, các quan chức Ai Cập cũng đã kêu gọi xóa nợ cho nước này và các nước đang phát triển khác. Chiến lược biến đổi khí hậu của Ai Cập phản ánh cách tiếp cận này, nhằm nâng cao thứ hạng của Ai Cập trên Chỉ số hoạt động về biến đổi khí hậu để thu hút nhiều đầu tư hơn và có được nhiều tài trợ hơn cho khí hậu.
Việc hạn chế phạm vi giảm thiểu và tập trung vào tài chính cũng lặp lại sự miễn cưỡng của chính Ai Cập trong việc thực hiện các cam kết giảm thiểu carbon. Đóng góp do quốc gia quyết định (NDC) - cam kết vào năm 2030 của nước này theo Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu - không bao gồm bất kỳ mục tiêu giảm phát thải có thể định lượng được. Ai Cập là một trong số ít quốc gia không đệ trình NDC cập nhật vào năm 2021 và bản cập nhật sắp tới của nước này sẽ không bao gồm mục tiêu giảm carbon trên toàn nền kinh tế.
[COP27 cần tập trung vào cách thức thích ứng với biến đổi khí hậu]
Ai Cập cũng chưa bao giờ công bố chiến lược dài hạn và không có kế hoạch khử carbon mặc dù các ước tính độc lập rằng, nước này sẽ cắt giảm 1/4 lượng khí thải gia tăng vào năm 2030 và 2/3 vào năm 2050 để phù hợp với Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu. Điều này phần nào giải thích tại sao các nhà quan sát đánh giá hành động khí hậu của Ai Cập là không đầy đủ.
Hơn nữa, việc Ai Cập ủng hộ việc chuyển từ cam kết sang thực hiện mà không có các cam kết giảm thiểu carbon có thể định lượng được của chính mình đã miễn trừ một cách hiệu quả cả cam kết và thực hiện. Là một quốc gia đang phát triển, quan điểm đàm phán của Ai Cập được hỗ trợ bởi các điều khoản của Công ước khung của Liên hợp quốc về Biến đổi Khí hậu (UNFCCC) thừa nhận trách nhiệm khác biệt và khả năng tương ứng của các quốc gia.
Đề xuất tập trung chương trình nghị sự của Hội nghị COP27 vào việc thực hiện các cam kết tài chính và hành động khí hậu là rất quan trọng trong việc củng cố tiến độ. Nhưng không thúc đẩy giảm phát thải nhiều hơn vào thời điểm quan trọng này có nguy cơ làm lệch động lực khử cacbon toàn cầu và phá hoại hành động khí hậu toàn cầu.
Theo các ước tính lạc quan, nếu các cam kết về khí hậu hiện tại được thực hiện, thế giới sẽ vẫn theo dõi tình trạng ấm lên 2°C vào cuối thế kỷ này, với những tác động tồi tệ hơn nhiều so với nếu tình trạng ấm lên được kiềm chế ở mức 1,5°C. Trong kịch bản 2°C, 37% dân số toàn cầu có thể thường xuyên tiếp xúc với các đợt nắng nóng khắc nghiệt so với 14% ở một thế giới ấm hơn 1,5°C, với các nước đang phát triển dự kiến sẽ bị ảnh hưởng nặng nề nhất.
Quỹ đạo 2°C cũng có nguy cơ xảy ra các điểm tới hạn như sự tan chảy của các tảng băng ở Nam Cực và Greenland, gây ra biến đổi khí hậu. Thời gian để thay đổi quỹ đạo nóng lên đang dần cạn kiệt vì đánh giá mới nhất của Uỷ ban Liên Chính phủ về biến đổi khí hậu (IPCC) cảnh báo rằng, cánh cửa cơ hội hiện đang "ngắn ngủi và nhanh chóng đóng lại" và Tổng thư ký Liên hợp quốc Antonio Gurerres gần đây đã kêu gọi cắt giảm carbon nhanh hơn vào cuối năm 2022 để tránh "thảm họa khí hậu."
Một sự chuyển đổi năng lượng khác
Ai Cập đã chọn không tham gia bất kỳ liên minh lĩnh vực tự nguyện nào tại Hội nghị COP26 về giảm khí metan, chuyển đổi năng lượng sạch, chuyển đổi sang các phương tiện không phát thải hoặc vượt ra ngoài dầu khí.
Quyết định này được giải thích bởi vai trò ngày càng tăng của Ai Cập như một nhà xuất khẩu và ủng hộ khí hóa thạch trong quá trình chuyển đổi năng lượng. Ai Cập là nhà sản xuất khí đốt tự nhiên lớn thứ hai ở châu Phi và đang nổi lên như một trung tâm khí đốt hóa thạch ở phía đông Địa Trung Hải, nơi đang định hình chính sách năng lượng trong nước. Công suất phát điện 59GW của nước này gần như gấp đôi nhu cầu cao điểm và chủ yếu là sản xuất điện chạy bằng khí đốt, hiện chiếm 42% tổng sản lượng khí đốt của châu Phi.
Chính sách khí hậu của Ai Cập cũng được định hình bởi khí hóa thạch và Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu khuyến khích mở rộng việc sử dụng khí đốt bằng cách thúc đẩy quá trình chuyển đổi sang khí đốt tự nhiên nén cho các phương tiện giao thông, mở rộng mạng lưới khí đốt tự nhiên trong nước - mặc dù có khả năng tiếp cận điện năng phổ biến - và chuyển sang lĩnh vực vận chuyển bằng nhiên liệu khí đốt.
Ai Cập cũng lên tiếng ủng hộ các quốc gia châu Phi khác khai thác và triển khai khí đốt hóa thạch và tài nguyên dầu mỏ, khiến nước này trở thành một trong những nhân vật chính của 'sự thúc đẩy lớn về khí hóa thạch. Những người ủng hộ này bảo vệ quyền của các nước đang phát triển trong việc triển khai khí hóa thạch như một "nhiên liệu chuyển tiếp" và ủng hộ sự cần thiết của nó để giải quyết tình trạng nghèo năng lượng.
Nhưng quan điểm của Ai Cập không được chia sẻ bởi tất cả các nước châu Phi và các nước đang phát triển, và bị một số nhóm xã hội dân sự bác bỏ, những người cho rằng điều này có nguy cơ hạn chế khí nhà kính và khí thải khu vực trong nhiều thập kỷ cũng như trì hoãn sự phát triển trong tương lai của các hệ thống năng lượng carbon thấp.
Công suất phát điện dự phòng khổng lồ của Ai Cập đã góp phần làm chậm lại các dự án năng lượng tái tạo trong hai năm qua. Với năng lượng tái tạo chỉ chiếm 6 GW, Ai Cập dự kiến sẽ bỏ lỡ mục tiêu năng lượng tái tạo cho năm 2022, được đặt ở mức 20% công suất phát điện./.
